خشونت

مطابق پروتکل شورای امنیت سازمان ملل متحد در خصوص نحوهٔ صدور قطعنامههای مربوط به منازعه میان کشورهای عضو، این شورا بایستی شرایط زیر را درمورد صدور قطعنامه‌ها مد نظر قرار دهد:
1 _ قطعنامه صادر شده بایستیبی طرفانه باشد و یا در صورت مشخص بودن و اثبات متجاوز، در جهت محکومنمودن متجاوز و حمایت از طرف مظلوم باشد.
2 _ به موقع و در سریعترین زمان ممکن برای کنترل اوضاع صادر گردد.
3 _ قاطعیت  ، جامعیت و بازدارنگی لازم راجهت کنترل اوضاع داشته باشد.
4_منطقی و  قابل اجرا  بوده و از تحمیل تعهدات غیر منطقی و غیر ضروری به طرفین خود داری شده باشد.
5 _ تمهیدات و ساز و کارهای لازم برای اجرای دقیق مفاد قطعنامه از سوی سازمان تدارک دیده شده باشد.
درطول 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مجموعاً 10 قطعنامه   بین المللی ازسوی شورای امنیت سازمان ملل متحد در این خصوص صادر شد که مضمون همه  آن هاتا حدودی در جهت کنترل و مهار جنگ بوده است. در ذیل شرایط زمانیصدور  این قطعنامه آورده شده و سعی گردیده است تا اوضاع جبههٔ جنگ درجناح عراق و ایران در زمان قبل و بعد از صدور هر قطعنامه برای خوانندگانمحترم تبیین گردد و بدین ترتیب در خصوص رعایت تمام شرایط لازم را برایصدور قطعنامه  _  مطابق پروتکل تدوین شده شورای امنیت _ از سوی اعضای وقتشورا بحث خواهد شد.

قطعنامه اول 497  در تاریخ  6/7/59  

اولینقطعنامه شورا در مورد جنگ تحمیلی (شمارهٔ 497) در تاریخ  6/7/59 یعنییک هفته پس از آغاز تجاوز همه جانبه عراق به داخل مرزهای ایران صادر گردید. مضمون این قطعنامه توصیه به آتش بس دو طرفه .......

در همان زمان، تجاوز و ورود ارتش عراق به داخل مرزهای ایران و پیشروی در داخل خاکایران کاملاً محرز و آشکار بوده است و هزاران کیلومتر مربع از خاک جمهوریاسلامی در اشغال رژیم بعث عراق بوده است  . از طرفی با نگاهی به حوادث قبلاز آغاز تجاوز همه جانبه عراق، من جمله تجاوزات گاه و بیگاه  هواپیماها ونیرو های زمینی و دریایی ارتش عراق و از طرفی پاره نمودن قطعنامه 1975 الجزایر توسط صدام حسین در مقابل دوربین‌های خبر نگاران و اعلان جنگ تمامعیار این رژیم علیه ایران، از همان ابتدا متجاوز معلوم بوده است. از اینرو با اینکه اولین قطعنامه تقریباً به موقع بوده است لیکن در متن آن هیچاشاره ای به متجاوز و محکومیت تجاوز و حمایت از مظلوم نگردیده و از طرفیقاطعیت لازم را برای جلوگیری از ادامهٔ تجاوز نداشته و هیچ ساز و کارلازم نیز برای ملزم نمودن متجاوز برای قطع تجاوز اندیشیده نشده بود. بهعبارت دیگر شورای امنیت با توصیه  طرفین به آتش بس، با بی تفاوتیکامل  ، تنها از خود رفع تکلیف نموده است و این می‌توانست حتی چراغ سبزیبرای ادامهٔ تجاوز ارتش عراق از سوی رزیم بعث تلقی شود.

قطعنامهٔ دوم (514) در تاریخ 21/4/61

شورایامنیت در هنگام اشتغال خرمشهر و تا پایان اشتغال، هیچ قطعنامه‌ای درجلوگیری از قتل و تجاوز به شهروندان ایرانی وخروج نیروهایعراقی ازسرزمینهای اشغالی ایران صادر نکرد تا اینکه ایرانیان با کسب اعتماد به نفسو تجهیز قوا با چهار عملیات بزرگ ثامن الئمه (شروع در تاریخ 5/7/60)، طریقالقدس (تارخ 8/9/60)، فتح المبین (تاریخ 2/1/61) و سرانجام بیتالمقدس (تاریخ 10/2/61) موفق به آزادی خرمشهر در سوم خرداد 1361 گردیدند (درپایان عملیات از مجموع 13600 کیلومتر مربع که در آغاز سال دوم جنگ تحتاشتغال دشمن بود 8600 کیلومتر مربع آزاد و 2500 کیلومتر مربع تخلیه گردیدآزادی خرمشهر نقطه عطفی در تحولات جنگ بود و از این تاریخ بود که ایرانتوانایی باز دارندگی و حفظ استقلال خود را به جهانیان اثبات نمود و قدرتمردمی و نظامی خود را به رخ حامیان اشغال کشید. در این زمان بود کهقطعنامهٔ دوم (514) شورای امنیت در تاریخ 21/4/61 صادر شد که در آن طرفینتوصیه به آتش بس و عقب نشینی به مرزهای بین المللی شدند. که این قصعنامهعلاوه بر بی خاصیت بودن با تأخیر و سرفا برای رفع تکلیف صادر شده است.

قطعنامه سوم (522) در تاریخ 12/7/61

پساز آزادی خرمشهر، با توجه به افزایش روحیهٔ نیروهای ایرانی فکر تنبیهمتجاور در ایرانیان قوت گرفت تا با توجه به اینکه سازمانهای بین المللیهیچ اقدام باز دارندگی را بعمل نیاورده‌اند پس باید خود ایران اسلامی نسبتبه تنبیه متجاوز و از کار انداختن ماشین جنگی رژیم عراق اقدام نموده تا درآتی از جانب هر متجاوزی از جمله تجاوز مجدد عراق در امان باشد. از این روقوای ایران در تاریخ 23/4/61 یعنی 50 روز پی از آزاد سازی خرمشهر، عملیاترمضان را آغاز کرد که هدف آن عقب راندن نیروهای ارتش عراق و تهدید بصرهبود و این ترس خود بخود برای متجاوز و سازمانهای بین المللی بوجود آمد کهممکن است نیروهای ایرانی بخواهند وارد خاک عراق شده و در آن پیشروی نمایندلذا به مرور و با پیروزی‌هایی که ایرانیان بدست آوردند نگرانی حامیان رژیمبعث عراق از احتمال سقوط این رزیم و شکست آن بیشتر شد. لذا ضمن اقدامعملی کمک بسیار به ارتش از هم پاشیده عراق و حضور فیزیکینیروی انسانی وتجهیزاتی و اطلاعاتی و فنی و مستشاری از سوی آمریکا، روسیه. فرانسه، مصر و سایر همقطاران  شورای امنیت نیز در تاریخ 12/7/61 یعنی کمتر از 3 ماهپس از قطعنامهٔ دوم، سومین قطعنامه (522) را صادر کرد که در آن طرفین را بهآتش بس فوری و عقب نشینی به مرزهای بین المللی فرا خواند. که خود بخوداین موضوع متبادر می‌شود که قطعنامه مذبور برای بازدارندگی موفقیتهای آتیایران صادر شده است.

قطعنامهٔ چهارم (540) در تاریخ 9/8/62  

اززمان آغاز جنگ یعنی دیماه 1359، رژیم عراق بارها به مناطق مسکونی وشهرهای ایران حمله و تاسیسات زیر بنایی کشور را تخریب نموده بود از طرفیاز همان ابتدای جنگ، جنگ دریایی در مناطقی از خلیج فارس را آغاز کرده وکشتی های تجاری و نفتی ایران را مورد حمله قرار داده بود بطوریکه برایمدتی صدور نفت ایران متوقف گردید. پس از فتح خرمشهر و قدرت گرفتن نیروهایایرانی، ایران تهدید کرد که در صورت ادامه حملات عراق، ایران تنگهٔ هرمزرا خواهد بست. با توجه به اینکه تنگهٔ هرمز یکی از مناطق استراتژیکاقتصادی جهان درحد فاصلدریای عمان و خلیج فارس بود و روزانه دهها کشتیتجاری و نفتکش متعلق به کشورهای مختلف از آن عبور و مرور می‌کردند، اینتهدید برای حامیان عراق بسیار جدی و غیر قابل تحمل می‌نمود. شورای امنیتکه تا پیش از این تاریخ، حمله به مناطق مسکونی و زیر بنایی و کشتی هایتجاری ایران را محکوم نکرده بود در تاریخ 9/8/62 و پس از عملیات هایوالفجر مقدماتی و والفجر 1 و 2 و 3 و 4 از سوی قوای ایرانی و پس از آنکه ایراننیز با چند موشک مناطقی از عراق را مورد حمله قرار داد قطعنامهٔ چهارم (540) را صادر کرد که در آن طرفین توصیه به توقف فوری جنگ گردیده و حمله بهمنطق مسکونی و کشتی‌های تجاری محکوم شده بود

قطعنامهٔ پنجم (552) در تاریخ 11/3/63

از  اردبیهشتماه سال 63 جنگ کشتی‌ها در خلیج فارس بطور آشکار آغاز شد و با توجه بهتداوم تهدید ایران به بستن تنگه هرمز  _ در صورت ادامه حملات عراق به کشتیهای ایرانی و حمایت غرب از عراق و مشخص شدن جدیت ایران در دفاع و احتمالابستن تنگه هرمز، در این صورت بود که  قطعنامهٔ پنجم (552) شورای امنیت درتاریخ صادر شد که در آن حفظ آزادی کشتیرانی و محکومیت حمله به کشتی هایتجاری مورد تاکید قرار گرفته بود

قطعنامهٔ ششم (582) در تاریخ 5/12/64

ازمهر ماه سال 63 تا مهر ماه سال 64، سال فروکشی موقث آتش جنگ و آغاز اقداماتسیاسی از سوی ایران برای پایان جنگ بوده است. اقدامات سیاسی ایران در اینسال چندان نتیجه بخش نبود. شورای امنیت هم در این دوران هیچ قطعنامه ایدر حمایت از اقدامات ایران برای توقف جنگ صادر نکرد. تا اینکه در تاریخ 20/11/64 قوای ایران پس از نا امیدی از تلاش  سیاستمداران خود برای توقفجنگ، دست به اجرای عملیات والفجر 8 نمود که در آن موفق به فتح فاو و اسارتتعداد زیادی از نیروهای عراق گردید. پس از موفقیت قوای ایران قطعنامه یششم (582) شورای امنیت در صادر شد که در آن طرفین توصیه به آتش بس فوری وعقب نشینی به مرزهای بین الملل شدند. در این قطعنامه مبادلهٔ اسرا نیزاز طرفین در خواست شده بود.

قطعنامه هفتم (588) تاریخ 16/7/65

دراواخر سال 64 و اوایل سال 65 عملیات والفجر 9 و کربلای 1 از سوی ایران اجراگردید و در این دوره بود که استراتژی دفاع متحرک عراق به شکست انجامیدهبود. پس از این تحولات در تاریخ 16/7/65 قطعنامه هفتم (588) شورای امنیتصادر گردید که در آن اجرای قطعنامهٔ ششم (582) مورد تاکید قرار گرفته بود.

قطعنامه هشتم (598) تیرماه 1366

دراواخر سال 65 و اوایل سال 66 چندین عملیات کوچک و بزرگ من جملهکربلای 4 و 5 و 10.. و نصر...4 توسط نیروهای ایرانی طراحی و اجرا گردید. درعملیات کربلای 5 شدیدترین درگیریهای طول جنگ در پشت دروازه‌های شهر بصره وتهدید بصره توسط ایران به وقوع پیوست. در این دوران موازنهٔ قدرت به نفعایران بود لذا از اسفند 65(دوباره پس از عملیات کربلای 5) تلاشی جهانیبرای تهیه و تنظیم قطعنامه هشتم شورای امنیت موسوم به 598 آغاز شد و درپایان تیر ماه 66 به تصویب شورای امنیت رسید. همزمان تلاش آمریکا برایافزایش تحریم اقتصادی و تسلیحاتی ایران نیز شدت گرفت. در این قطعنامه، تصمیم به خاتمه دادن به منازعه ایران و عراق گرفته شد و آتش بس فوری وپیدا کردن یک راه حل جامع و شرافتمندانه و عادلانه و عقب نشینی به مرزهایبین المللی و اعزام تیم نظارت به مرزهای دو کشور مورد تاکید قرار گرفت. ومی توان اذعان نمود که این قطعنامه تنها قطعنامه‌ای بود که می‌توانست حداقل خواسته‌های ایران تأمین کند و نسبت به سایر قطعنامه‌های صادر شدهسازمان ملل منطقی‌تر جلوه نماید. ایران بدلیل برخی از ملاحظات سیاسی ونظامی ابتدا از پذیرش آن سر باز زد و پیش شرطهایی را برای پذیرش عنوانکردتبلیغات گسترده جهانی پیرامون قطعنامه 598، جهت تحت فشار قرار دادنایران آعاز شد، هم زمان ایران با اویعزام هیاتی، تحت عنوان گروه کار بهنیویورک در خصوص مذاکرات فنی و کارشناسی، پیرامون آشنائی با طرح اجراییدبیر کل سازمان ملل، تلحاً موافقت خود را با پیش شرطهائی  اعلام کرد.  واین در شرایطی بود  که عراق صریحاً طرح اجرایی دبیر کل را رد کرده بود،  در این رابطه یک کارشناس مرکز مطالعات استراتژیک در امریکا چنین گفتهبود: دیپلماسی ایران در قالب طرح اجرایی دبیر کل می‌باید به عنوان پایهمناسبی در مذاکرات مربوط به پایان جنگ قرار یگیرد و سازمان ملل باید، حقایران به عنوان قربانی تجاوز را بپذیرد.

قطعنامه نهم 19/2/67

پساز صدور قطعنامه هشتم (598). با ادامه جنگ و تمایل عراق به خاتمه جنگ درتاریخ 19/2/67 قطعنامه نهم (612) شورای امنیت صادر شد که در آن کاربردسلاحهای شیمیایی از سوی عراق مورد تائید قرار گرفت و اجرای فوری مفاد پروتکلممنوعیت استفاده از گازهای شیمیایی و محکومیت کاربرد آن‌ها مورد توجه وتاکید قرار گرفته بود. که این وضعیت در حالی بود که تا کنون بارها وبارها در عملیاتهای مختلف ایران مورد حملات و بمبارانهای وحشتناک شیمیائیقرار گرفته بود و آثار زیانبار کاربرد این سلاح کشتار جمعی هنوز هم درایران هر از چندی یکی را به کام مرگ می‌کشاند. وشهرحلبچه در مورخه 25/12/1366 مورد بمباران شیمیائی توسط رژیم عراق قرار گرفته شده بود پساین توهم بوجود آمد که شاید ایران نیز به توانائی کاربرد سلاح شیمیائیدسترسی پیدا نموده و اقدام عملی نماید. همانند جنگ شهرها. نفتکشها! پساین قطعنامه با صورت باز دارندگی ایران از بکارگیری توانمیدیهای احتمالی‌اش صادر شد. و البته باید اعلام نمود که ایران بمباران شهر حلبچه راتهدیدی شیمیائی علیه شهرهای خود با تلقی نمود.

قطعنامهٔ دهم (620) در تاریخ 4/6/67

دراوایل سال 67 پس از نا امیدی سازمانهای جهانی از توقف پیشرفتهای ایران ونگرانی از شکست آمریکا در تئوری جنگ بدون برنده ایران و عراق ارتش آمریکامستقر در خلیج فارس دست به تحرکات وسیعی علیه ایران زد که مهمترین آن هادر تیر ماه سال 67 بود، ناو وینسنس آمریکا به فرماندهی ویلیام راجرز در یکاقدام تأمل بر انگیز و با اطلاع کامل از اینکه هواپیمای در حال پرواز. ازنوع مسافربری بوده و مقصد و مبدأ آن مشخص است با شلیک یک فروند موشک ازخلیج فارس 290 مسافر ایرانی را که تمامی آنان غیر نظامی بودند به شهادترساند. این تحرکات و نیز تحرکات ارتش عراق در جبهه جنوب، شرایط جدیدی راپیش آورد که بدنبال آن جمهوری اسلامی قطعنامهٔ 598 را به رغم عدم تامینپیش شرطهای خود پذیرفت. بدنبال آن پس از اعلام آتش بس در تاریخ 4/6/67 وبا فشار دیپلماسی جمهوری اسلامی، قطعنامهٔ دهم (620) شورای امنیت صادر شدکه در آن نیز مجدداً استفاده از سلاحهای شیمیایی محکوم شده و کاربرد اینسلاح ها علیه ایران مورد تأیید شورا قرار گرفته بود.

عراق پس ازبرقراری آتش بس و عقب نشینی از خاک ایران، مناطقی از مرز که وسعت آنبه 2500 کیلومتر مربع می‌رسید را تا استانه تجاوز به کویت در اختیار داشت. طی این مدت نه تنها سازمان ملل برای عقب راندن عراق از مناطق ایرانی تحتاشغال ارتش عراق اقدامی نکرد بلکه تا قبل از حمله عراق به کویت حاضرنشد  تجاوز عراق به ایران  را تأیید کند. با حمله عراق به کویت در مردادماه 69 از |آنجا که این رژیم نمی‌خواست همزمان در دو جبهه درگیر باشد ازمناطق اشغالی ایران خارج شد، اسیران ایرانی را آزاد کرد و پایبندی خود بهقرار داد 1975 الجزایر را اعلام نمود.

با نگاهی به 10 قطعنامه یصادر شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و بررسی حوادث قبل و بعد ازصدور این قطعنامه‌ها مشخص می‌گردد که در هیچ کدام از این قطعنامه‌ها تمامیشرایط مدون صدور قطعنامه توسط این شورا لحاظ نشده و تمهیدات لازم برایاجرای کامل آنها اندیشیده نشده بود. از طرفی با توجه به شرایط زمانی صدوراین قطعنامه‌ها، همگی آنان در زمانی صادر می‌شد که ایران در عرصه نبردپیشرفت هایی بدست می‌آورد یا موازنه به نفع ایران رقم می‌خورد. لذا صدوراین قطعنامه‌ها در آن زمان‌ها نه تنها کمکی به ایران و خاتمه جنگ نمی‌کرد، بلکه در جهت تضعیف طرف مظلوم جنگ و محدود کردن اقدامات دفاعی آن و حمایتو پشتیبانی تلویحی از متجاوز بوده است.